Verbonden partijen zijn organisaties, waaraan de gemeente zich bestuurlijk en financieel verbindt. Deze organisaties zijn rechtspersoon.
Een bestuurlijk belang bestaat uit zeggenschap
Het kan gaan om zeggenschap in de vorm van vertegenwoordiging in het bestuur van de verbonden partij of in de vorm van stemrecht. Wanneer de gemeente als partij alleen een benoemingsrecht of voordrachtsrecht heeft, is er formeel gezien geen sprake van een verbonden partij.
Een financieel belang: het bedrag is niet verhaalbaar
Een financieel belang is een aan de verbonden partij beschikbaar gesteld bedrag dat niet verhaalbaar is als de verbonden partij failliet gaat c.q. het bedrag waarvoor de gemeente aansprakelijk gesteld kan worden wanneer de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Bij leningen en garantstellingen is er dus geen sprake van een verbonden partij, omdat de gemeente haar juridische verhaalsmogelijkheden behoudt als de partij failliet gaat. Ook bij exploitatiesubsidies is er geen sprake van een verbonden partij omdat het hier gaat om overdrachten.
Wet gemeenschappelijke regeling
De publiekrechtelijke samenwerking is geregeld in een aparte wet: de Wet gemeenschappelijke regeling (Wgr). Op grond van deze wet kunnen vijf vormen van samenwerking worden aangegaan. De gemeenschappelijke regeling met een openbaar lichaam is de zwaarste en meest voorkomende vorm van samenwerking. Deze regeling heeft, als enige, rechtspersoonlijkheid en een algemeen bestuur. Dat algemeen bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van de colleges B&W van de deelnemende gemeenten, dat het dagelijks bestuur controleert. Gemeenten kunnen aan dit openbaar lichaam in principe alle gemeentelijke taken en bevoegdheden overdragen
Op 1 juli 2022 is de Wgr op een aantal punten gewijzigd. De wetswijziging richt zich met name op het versterken van de rollen en verantwoordelijkheden van de raad. Om de positie van de raad te verstevigen zijn er diverse aanvullende instrumenten benoemd
De wijzigingen zijn onder te verdelen in drie categorieën:
1. De versterking van de positie van gemeenteraden bij besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen.
2. De introductie van aanvullende controle-instrumenten voor gemeenteraden.
3. Het verbeteren van de positie van gemeenteraden met betrekking tot het functioneren van de regeling.
Een aantal van deze wijzigingen is op 1 juli direct in werking getreden, maar een ander deel zal binnen twee jaar na inwerkingtreding geïmplementeerd moeten worden in alle gemeenschappelijke regelingen.
In juni 2022 is de nieuwe Nota verbonden partijen door de raad vastgesteld, waarin de wijzigingen zijn benoemd en de gevolgen op de verbonden partijen, de raad en het college zijn beschreven.