2.2 Openbare ruimte | Programmabegroting 2023 en Meerjarenraming 2024-2026

	We voeren cyclische inspecties uit op kunstwerken, wegareaal, gebouwen, vaarwegen, riolering en bomen.
Doelstelling:
• Wij willen de gemeente beheren op een manier die aansluit bij de behoeften van bewoners. Het grondgebied van de gemeente moet een veilige, hele en plezierige omgeving zijn voor iedereen. • We willen de biodiversiteit in de gemeente vergroten en ziekten en plagen in het groen via natuurlijke vijanden bestrijden. Daarnaast werken wij mee aan het vergroten van de natuurwaarden in onze gemeente. • We geven ruimte aan mogelijkheden van participatie van inwoners in het beheer van de openbare ruimte. • We willen een toegankelijke, openbare ruimte waardoor iedereen zich gemakkelijk kan verplaatsen en er kan verblijven.
Een veilige woonomgeving met voldoende diversiteit biedt een goede leefomgeving. Zelfbeheer van bewoners vergroot hun betrokkenheid bij hun woonomgeving.
Resultaat:	Actie:
Inzicht in de staat van onderhoud van ons areaal en in de toekomstige verplichtingen om de staat van onderhoud op het gewenste peil te houden	We voeren cyclische inspecties uit op kunstwerken, wegareaal, gebouwen, vaarwegen, riolering en bomen en we verwerken de resultaten in de beschikbare beheerprogramma’s.
	We verwerken de resultaten van de cyclische inspecties in beheerprogramma’s en onderhoudsplannen.
	We voeren het integraal onderhoud en de vervanging van riolering water en oevers uit in combinatie met andere programma’s en projecten. We zetten in op zo veel mogelijk schaalvoordeel wat maximale efficiency oplevert.
Veilig en goed functionerend straatmeubilair en speelvoorzieningen op de juiste plekken, ruimte om te spelen in het openbaar gebied	We controleren en onderhouden het straatmeubilair op een sober maar veilig niveau.
	Bij het vervangen van het meubilair nemen we het duurzaamheidsaspect mee.
	Speeltoestellen worden jaarlijks geïnspecteerd op veiligheid.
	Bij het inrichten van de openbare ruimte is aandacht voor ruimte om te spelen. We passen het nieuwe beleid BOSS (Bewegen, Ontmoeten, Sporten en Spelen toe (vaststelling is eind 2022 voorzien).
Voorkomen van gladheid op onze hoofdwegen en hoofdfietspaden	We spelen adequaat in op de weersverwachtingen. Daarbij bestrijden wij de gladheid conform het Gladheidsbestrijdingsplan.
	We houden de inwoners van acties op de hoogte via de sociale media.
De technische staat van onze wegen zijn onderhouden op een gedifferentieerd onderhoudsniveau. Vanuit een goede informatievoorziening is het onderhoud meer planmatig vormgegeven met een meerjarig Beheerplan wegen	Op grond van het beleidsplan Wegbeheer onderhouden we asfaltverharding op basiskwaliteit om kapitaalvernietiging te voorkomen. De overige verhardingssoorten onderhouden we op lager niveau, maar alleen in gebieden waar de gebruiksintensiteit laag is. We hebben extra aandacht voor: -centra -de belangrijke voorzieningen in de kernen -groengebieden en parken -recreatieve (fiets)paden -toeristische gebieden
	We voeren integraal onderhoud en vervanging uit in combinatie met rioolwerkzaamheden en andere programma’s en projecten.
Veilig en technisch voldoende onderhouden kunstwerken (bruggen, sluizen, tunnels, viaducten en pontvoorzieningen)	Op basis van het beleidsplan Kunstwerken 2020-2023, inclusief beheerplanning, en inspectieresultaten geven we uitvoering aan het onderhoudsprogramma kunstwerken. Eind 2022 is programma 2023-2026 vastgesteld.
	Naast groot onderhoud vervangen we ook kunstwerken wanneer deze aan het einde van de levensduur zijn of niet meer voldoen aan de veiligheidseisen.
Goed en duurzaam functionerende openbare verlichting	Op basis van het beleidsplan openbare verlichting 2016-2024 voeren we onderhoud uit aan de masten, armaturen en lampen. Dit is gepland onderhoud, maar ook incidentele lampuitval, aanrijschades en vandalisme. We vervangen oude armaturen door LED.
Goed en duurzaam functionerende openbare verlichting	We nemen deel in de Coöperatie Openbare Verlichting Fryslân (OVEF). Naast inkoop van elektra voor de openbare verlichting nemen we ook storings- en onderhoudscontracten af via de OVEF.
Op biodiversiteit en vastgestelde gedifferentieerde beeldkwaliteit-niveauset gericht onderhoud van openbaar groen	We geven invulling aan de nog vast te stellen Groenvisie.
	We vergroenen de openbare ruimte door meer aan te planten.
	We bestrijden de eikenprocessierups en daarbij zetten we ook natuurlijke middelen in. We gebruiken daarvoor een speciaal bloemenmengsel en zetten nematoden (aaltjes) in.
	We vergroten de biodiversiteit door meer variatie aan soorten aan te planten en bloemrijke mengsels in te zaaien.
	We voeren het beheer van de bermen zo uit dat deze bloemrijker en aantrekkelijker worden voor insecten.
Beheer van een aantal percelen in de openbare ruimte door plaatselijke belangen en omwonenden. Dit met het oog op het realiseren van bloemenweides, fruitboomgaarden, natuur en dergelijke.	We faciliteren zelfbeheer van openbaar groen door plaatselijke belangen en omwonenden. Plaatselijke belangen kunnen via dorpencoördinatoren verzoeken voor zelfbeheer indienen.
Een goed werkend water- en rioolsysteem dat: •klimaatadaptief is; •met een beperkt risico op wateroverlast; •en dat geleidelijk wordt omgebouwd tot een meer duurzaam water- en rioolsysteem. Een goede kwaliteit van het oppervlaktewater	We dragen bij aan ontwikkelingen die meerwaarde hebben voor onze leefomgeving. Daarbij stellen we ons omgevingsgericht op en kijken nadrukkelijk ook naar mogelijke bijdragen aan of effecten op o.a. gezondheid en omgevingskwaliteit.
	Voor een goede kwaliteit van ons water blijven we handelen in lijn met de Kaderrichtlijn Water (KRW) en Grondwaterrichtlijn (GWR). Daarbij hebben we oog voor: •de ecologie •de morfologie (beperken piekafvoeren) •de stoffen in het water •én het vermijden van (nieuwe) gezondheidsrisico’s.
	We kijken zowel binnen als buiten de gemeentegrens of en hoe we, ontwikkelingen die gaande zijn, slim kunnen combineren. We pakken waterproblemen lokaal aan of regionaal als dat doelmatiger is. In ons eigen handelen kijken we bewust naar hoe klimaatproof en energie-efficiënt wij dit doen en leggen hierbij de nadruk op het bevorderen van duurzame initiatieven

Nieuwe woongebieden	We ontwikkelen eigen plannen met bijbehorende grondexploitaties zoals: •Wyldehoarne 4 in Joure •een uitbreiding van Park Sevenwolden in Joure •en Tramdijk Oost in Lemmer.
Doelstelling:
Wij willen gemeente De Fryske Marren ontwikkelen door projecten te realiseren.
Gemeente De Fryske Marren is een ontwikkelingsgerichte gemeente. We willen ook in 2023 projecten voltooien en in gang zetten.
Resultaat:	Actie:
Een verbeterde leefbaarheid	We maken recreatieve delen van kernen verkeersluw.
Nieuwe woongebieden	We geven de voorkeur aan inbreiding boven uitbreiding.
Ontwikkeling van bedrijventerreinen	We ontwikkelen De Ekers 3.
Heringerichte dorpskernen en toegangswegen	We verbeteren de ruimtelijke kwaliteit van het openbaar gebied in onze kernen, zoals de kruising Huisterheide, de Haulsterweg in Haskerhorne en de Jachthavendyk in Balk.
Gerealiseerde plannen van derden	We faciliteren plannen van derden zoals het havenkwartier in Balk en Hof van Holland in Lemmer.
Gerealiseerde plannen van derden	We faciliteren de herontwikkeling van panden in het centrum van Balk.

Inzicht in de kwaliteit van bodem, water en lucht	We stellen waterkwaliteitsdoelen vast voor stedelijk water
Doelstelling:
Op iedere plek in onze gemeente voldoet de kwaliteit van bodem, water en lucht aan de daaraan gestelde normen en waarden.
Elke activiteit in of inrichting van onze fysieke leefomgeving stelt eisen aan de kwaliteit van de bodem, water en de lucht. Afhankelijk van de gevoeligheid van de activiteit, kunnen de eisen verschillen. Wij hebben inzicht in de heersende kwaliteit nodig om onze doelstelling te realiseren. Ook willen we dat de kwaliteitsnormen voor bodem, water en lucht recht doen aan onze lokale situatie.
Resultaat:	Actie:
Inzicht in de kwaliteit van bodem, water en lucht	We houden een bodeminformatiesysteem bij dat met een koppeling naar bodemloket.nl, zodat iedereen het kan inzien.
Nieuw toetsingskader voor wegverkeerslawaai en industrielawaai.	We leggen de basisgeluidsemissie van gemeentelijke wegen vast en we starten met het transformeren van de geluidszones van gezoneerde industrieterreinen naar geluidproductieplafonds.